Η ΓΣΕΒΕΕ εκπροσωπώντας συλλογικούς φορείς που έχουν μέλη επαγγελματίες βιοτέχνες και χειροτέχνες, αναδεικνύει τη σημασία του Κανονισμού τόσο για τη στήριξη της μικρομεσαίας επιχειρηματικότητας όσο και για τη προβολή της χώρας και ειδικότερων γεωγραφικών σημείων, με την ανάδειξη και προστασία του ποιοτικού χειροτεχνικού προϊόντος και καλεί τις πολύ μικρές, μικρές και μικρομεσαίες επιχειρήσεις του τομέα της χειροτεχνίας να εξετάσουν την προοπτική ένταξης των προϊόντων τους στο σχετικό Κανονισμό.

Αρμόδιες υπηρεσίες για την παρακολούθηση, προώθηση και στήριξη του εγχειρήματος στην Ελλάδα είναι η Γενική Γραμματεία Βιομηχανίας του Υπουργείου Ανάπτυξης, η οποία σε συνεργασία με τον Οργανισμό Βιομηχανικής Ιδιοκτησίας (ΟΒΙ), έχει αναλάβει ήδη πρωτοβουλίες για την προώθηση της ένταξης ελληνικών  χειροτεχνικών προϊόντων στο καθεστώς προστασίας των γεωγραφικών ενδείξεων.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή σε πρόσφατη ανακοίνωσή της με θέμα «Νέα εποχή για την προστασία των γνήσιων, τοπικών και ευρωπαϊκών χειροτεχνικών προϊόντων στην ενιαία αγορά! Από τον Δεκέμβριο του 2025, οι βιοτέχνες μπορούν να υποβάλουν αίτηση για νέα γεωγραφική ένδειξη» αναφέρει ότι το νέο σύστημα θα επιτρέπει στους παραγωγούς να προστατεύουν την ονομασία των χειροτεχνικών και βιομηχανικών προϊόντων τους σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση ως «γεωγραφική ένδειξη».

Τι είναι όμως τα χειροτεχνικά προϊόντα;

 Είναι αυτά που παράγονται είτε εξ ολοκλήρου με το χέρι είτε με τη βοήθεια χειροκίνητων ή ψηφιακών εργαλείων είτε με μηχανικά μέσα, όταν η χειρωνακτική συμβολή είναι σημαντικό συστατικό του τελικού προϊόντος.

Ποια χειροτεχνικά προϊόντα θα επωφεληθούν από το καθεστώς προστασίας βάσει των νέων κανόνων;

Αυτά που πληρούν τα ακόλουθα τρία κριτήρια:

(1) Το προϊόν πρέπει να προέρχεται από συγκεκριμένο τόπο, περιοχή ή χώρα

(2) Η συγκεκριμένη ιδιότητα, φήμη ή άλλο χαρακτηριστικό του προϊόντος πρέπει να μπορεί να αποδοθεί κυρίως στη γεωγραφική του προέλευση και

(3) Ένα τουλάχιστον από τα στάδια παραγωγής του προϊόντος πρέπει να εκτελείται εντός της οριοθετημένης γεωγραφικής περιοχής.

Ποια είναι τα κύρια βήματα για την εξασφάλιση της προστασίας;

Αρχικά, σε εθνικό επίπεδο, οι παραγωγοί θα υποβάλουν τις αιτήσεις γεωγραφικής ένδειξης στις αρμόδιες εθνικές αρχές.

Στη συνέχεια, σε ενωσιακό επίπεδο, οι αιτήσεις που θα περάσουν την εθνική φάση θα υπόκεινται στην αξιολόγηση και την έγκριση του Γραφείου Διανοητικής Ιδιοκτησίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης (EUIPO).

Πως πρέπει οι παραγωγοί να προετοιμαστούν για το καθεστώς προστασίας;

 Οι ομάδες παραγωγών θα πρέπει, σε πρώτο στάδιο, να αρχίσουν να συντάσσουν τις προδιαγραφές των προϊόντων τους. Θα μπορούν να υποβάλουν αίτηση προστασίας από την 1η Δεκεμβρίου 2025.

Τυχόν υπάρχουσες εθνικές γεωγραφικές ενδείξεις για χειροτεχνικά προϊόντα θα παύσουν να ισχύουν το αργότερο μέχρι τις 2 Δεκεμβρίου 2026.

Μέχρι την ημερομηνία αυτή, τα ενδιαφερόμενα κράτη μέλη θα έχουν ενημερώσει την Επιτροπή και το EUIPO σχετικά με τις νομικά προστατευόμενες ή χρησιμοποιούμενες ονομασίες τους που επιθυμούν να καταχωρίσουν και να προστατεύσουν στο πλαίσιο του νέου συστήματος.

Γιατί τα χειροτεχνικά και βιομηχανικά προϊόντα χρειάζονται προστασία;

Τα γνήσια χειροτεχνικά και βιομηχανικά προϊόντα που προέρχονται από συγκεκριμένη γεωγραφική περιοχή και έχουν αναπτυχθεί με παραδοσιακό τρόπο αντιμετωπίζουν σημαντικές προκλήσεις λόγω του αθέμιτου ανταγωνισμού από προϊόντα απομίμησης και λιγότερο ακριβά αντίγραφα, με αποτέλεσμα την περιθωριοποίηση και εγκατάλειψη παραδοσιακών χειροτεχνικών μεθόδων παράγωγής, την παρακμή των χειροτεχνικών επαγγελμάτων, την απαξίωση ιστορικών και πολιτιστικών πλεονεκτημάτων και την ερήμωση της υπαίθρου. Με τη θέσπιση βασικών προϋποθέσεων που σχετίζονται με την προέλευση, τη φήμη και τα στάδια παραγωγής των χειροτεχνικών προϊόντων, οι νέοι κανόνες αναγνωρίζουν τη σημασία της διαφύλαξης και της ανάπτυξης της πολιτιστικής κληρονομιάς και της παραδοσιακής τεχνογνωσίας (μαστοριάς), βοηθώντας τους παραγωγούς και τους καταναλωτές να αναγνωρίζουν αυτά τα γνήσια προϊόντα.

Επιπλέον, η απουσία εναρμονισμένου συστήματος προστασίας στην ΕΕ έχει οδηγήσει σε κατακερματισμό σε εθνικό επίπεδο, αυξάνοντας το κόστος και την ανασφάλεια δικαίου για τους παραγωγούς. Ο κανονισμός προβλέπει καταχώριση των γεωγραφικών ενδείξεων (κοινό ευρωπαϊκό μητρώο κατόχων προστασίας γεωγραφικής ένδειξης) που επιτρέπει στους παραγωγούς να επικεντρώνονται στις βασικές επιχειρηματικές τους δραστηριότητες και να επεκτείνουν τις πωλήσεις τους σε τρίτες χώρες.

Επιπλέον, η σαφής επισήμανση των χειροτεχνικών προϊόντων θα βοηθήσει στο πρόβλημα της έλλειψης ενημέρωσης των καταναλωτών, όσον αφορά τα γνήσια παραδοσιακά προϊόντα.

Για περισσότερες πληροφορίες:

• Γενική Γραμματεία Βιομηχανίας, Διεύθυνση Επιχειρηματικότητας και Μικρών Μεσαίων Επιχειρήσεων, e-mail : supportings_smes_gsi@mindev.gov.gr, τηλ.: 210 3893927,-916
• Ο ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ (ΕΕ) 2023/2411 στην ελληνική γλώσσα https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/HTML/?uri=OJ:L_202302411
• Σύνδεσμος ιστοσελίδας Γενικής Γραμματείας Βιομηχανίας για τις Γεωγραφικές Ενδείξεις:  https://www.ggb.gr/el/geographical_indications_craft_industrial_products

Πηγές φωτογραφικού υλικού: Δαντέλα: Λίλα ντε Τσάβες – Εισαγωγή Δέσποινα Κούτσικα: Η Ελληνική δαντέλα στο μουσείο Victoria & Albert Museum, Έκδοση ΙΝΔΙΚΤΟΣ και ΕΟΜΜΕΧ 1999, σελ. 73 / Ασημένια πόρπη: Γιάννης Π. Γκίκας: H ζωή και η τέχνη των Σαρακαστάνων και το μουσείο τους στις Σέρρες, Εκδόσεις ΕΟΜΜΕΧ 1985, σελ. 67